Religie en geweld

Van 10 tot 14 juni waren vrijwel alle remonstrants predikanten aanwezig op een retraite in Noord-Ierland. Joost Röselaers en Pieter Dronkers, beiden voor het eerst aanwezig op een conventsretraite, blikken terug.

Het is ‘de geest van Salisbury’ gaan heten. Na de vorige retraite, twee jaar geleden in Salisbury, kwam er een nieuw elan binnen het convent. De sfeer werd persoonlijker, men durfde kwetsbaarder te zijn en er was een gemeenschappelijk besef dat de toekomst van de Remonstranten in grote mate afhangt van de inhoudelijke bijdragen en aanwezigheid van het convent. Al vrij snel ervoeren ondergetekenden in Noord-Ierland wat deze geest inhoudt. Een collega vatte het als volgt kernachtig samen: ‘wij zijn allen werkzaam in gemeenten die in meer of mindere maten te maken hebben met achteruitgang en met een zorgelijke toekomst. Dat maakt de rol van predikanten binnen de gemeenten kwetsbaar. Onder collegae kunnen we hierover van gedachten wisselen, en elkaar bemoedigen.’ Ook in Drumalis waaide de geest, in het bijzonder fraaie bezinningsoord aan de kust waar wij onze thuisbasis hadden. De rustgevende locatie bood alle ruimte voor nadere ontmoetingen.

Religieus geweld

Thema van de retraite was ‘religieus geweld’. Dat kon haast niet anders, in een gedeelte van het Verenigd Koninkrijk dat al tientallen jaren te maken heeft met conflicten tussen katholieken en protestanten. In Drumalis kregen we een indrukwekkende inleiding op het conflict aan de hand van de persoonlijke ervaringen van David McMillan, predikant van de Baptistenkerk. Tijdens de ‘troubles’ (de aanduiding voor de periode van onrust en geweld) verloor hij een aantal dierbare vrienden. Om zijn zoektocht naar vrede werd hij zelf door verschillende partijen gedemoniseerd. Een dag later maakten we een tocht door Belfast, een stad die nog steeds verdeeld is in Britse (protestantse) en Ierse (katholieke) wijken. Wij maakten kennis met een aantal moedige initiatieven die wederzijds begrip en verzoening stimuleren. Wij voelden hoe religie mensen uit elkaar kan drijven. Tegelijk stimuleren dezelfde bijbelse bronnen juist toenadering.

Contrastervaring

De persoonlijke getuigenissen over de troubles bracht ons bij contrastervaringen, een onderwerp waar Christa Anbeek (hoogleraar van het Seminarium) zich nauw in verdiept heeft. Tijdens de retraite gaf Christa Anbeek een inleiding op contrastervaringen. Een contrastervaring ontregelt ons, en doet de grond van ons bestaan wankelen. Het is een angstvolle ervaring, maar als wij erover in gesprek gaan en de ervaring proberen te verbinden aan een verhaal uit de traditie, dan kan het ook een betekenisvolle ervaring worden. Het kunnen aangrijpende gebeurtenissen zijn, maar een contrastervaring kan ook gebeuren in de natuur of in het Concertgebouw. In kleine groepen werden wij uitgenodigd om een contrastervaring te delen en bespreken. Dit bracht ons in ieder geval dichter bij elkaar, en het was niet zelden emotionerend om de ervaringen te delen. Er wordt hier geraakt aan een wezenlijk onderdeel van het kerk-zijn dat het verdiend om nader uitgewerkt te worden.

Souvenirs

Op de laatste dag bood een lange wandeling langs de ruige en intens groene Ierse kust de gelegenheid om verbanden te leggen. Het bezoek aan Belfast had laten zien hoe religie een risicofactor is die gewelddadige conflicten kan aanwakkeren, en ook hoe het de potentie heeft om mensen bij elkaar te brengen. Geweld is echter ook persoonlijk. Omdat het jezelf kan treffen, maar ook omdat je soms de geweldsimpuls bij jezelf herkent. De vraag is hoe je met die impuls omgaat. Ook voor kerken ligt hier een vraag. Hoe wordt je een geloofsgemeenschap waarin mensen zich veilig voelen en elkaar met respect behandelen? Genoeg uitdagingen. In de komende tijd gaat het convent op zoek naar manieren om een bijdrage te leveren aan het debat over religieus geweld. Zodat we de thuisblijvers meer souvenirs te bieden hebben dan zoete blokken fudge.

Pieter Dronkers en Joost Röselaers