Anders én relevant

‘We gaan met nieuwe vormen van kerk-zijn experimenteren, zonder de oude weg te gooien, als aanvulling op het aanbod dat we nu al bieden’, aldus Joost Röselaers, algemeen secretaris van de Remonstranten. ‘Die nieuwe initiatieven noemen we vernieuwingsplekken. Anders dan bij de pioniersplekken van de PKN denken wij dat het belangrijk is om die vernieuwingsplekken te koppelen aan bestaande remonstrantse gemeenten en aan de huidige werkzaamheden van predikanten. De betreffende predikant krijgt dan een uitbreiding van zijn of haar aanstelling om nieuwe activiteiten te organiseren. Op de niet al te lange termijn zijn de huidige kerkstructuren niet meer houdbaar voor veel van onze gemeenten. Tegelijk zijn wij ervan overtuigd dat wij als remonstranten veel te bieden hebben aan mensen die op zoek zijn naar zingeving. Daarbij sorteren we ook voor op een nieuwe generatie predikanten die er aan komt. Binnen tien jaar gaat tweederde van het aantal dienstdoende predikanten met emeritaat. Op het moment worden zestien seminaristen klaar gestoomd voor de toekomst. De vernieuwing van de predikantenopleiding moet predikanten 3.0 opleveren die zingevingsgesprekken vanuit ons gedachtengoed kunnen voeren’.

De procedure rond de vernieuwingsplekken is als volgt. In het voorjaar van 2018 moeten om te beginnen in vier remonstrantse gemeenten vernieuwingsplekken gaan draaien. Nu al kunnen gemeenten aangeven dat zij in aanmerking willen komen voor zo’n vernieuwingsplek. De bedoeling is dat de hele gemeente achter de plannen gaat staan en de vernieuwingsplek collectief omarmt als een nieuwe kans. Concurrentie met het bestaande is niet de bedoeling en ongewenst. Gemeenten die in aanmerking willen komen schrijven vervolgens een ‘contourenschets’, waarin zij hun plannen uit de doeken doen. Waar liggen de kansen? Onder studenten, of juist onder vijftigers en zestigers? In een nieuwe wijk? Het kan van alles zijn. Een landelijke commissie beoordeelt de plannen en wijst de vernieuwingsplekken toe. Ook is voorzien in organisatorische en theologische begeleiding vanuit de landelijke organisatie, onder meer in een vorm van intervisie.

Theologie van de kwetsbaarheid

Inhoudelijk gaan de predikanten op de vernieuwingsplekken werken met de theologie van de kwetsbaarheid, zoals deze door remonstrants hoogleraar Christa Anbeek is ontwikkeld, en ook op het Seminarie wordt onderwezen. ‘Veel religieuze instituties lijken op dit moment te verdwijnen’, zegt Christa, ‘maar de levensvragen van mensen en de behoefte aan reflectie daarop zijn van alle tijden. Daar willen wij inhoudelijk op inspelen, gericht op een groep mensen die zich nu nog buiten de kerk bevinden. Mensen zijn nu eenmaal op zoek naar waarden, individueel of professioneel. Het nadenken over de zin van het leven komt met name naar voren bij wat ik noem ‘breuklijnen in het leven’, momenten van ontregeling als geboorte en dood, huwelijk en scheiding. Willen we als kerk relevant blijven, dan moeten we in de toekomst op die momenten aanwezig zijn en ook de ‘tools’ beschikbaar hebben om dat zingevende gesprek te faciliteren. Ik ben druk bezig om die theologie van de kwetsbaarheid te ontwikkelen.’

Waarin ligt het religieuze karakter van zo’n gesprek, wat onderscheidt ons bijvoorbeeld van psychotherapie of de School of Life? Anders gezegd, hoe bereik je met ons christelijke zingevingskader buitenkerkelijke groepen? Dat was toch juist het probleem? Daar zijn beiden heel optimistisch over. ‘Mijn ervaring in Londen is’, zegt Joost, ‘dat de verhalen uit de bijbel verdiepingslagen bieden die mensen helpen in hun leven, dat daarin oplossingen van anderen voor ons zijn te vinden. Het christelijk geloof is juist rond deze breuklijnen gebouwd, de verhalen in de bijbel zijn een en al levensvraag. Daar staan mensen voor open.’ En ook Christa heeft die ervaring: ‘In de psychiatrie, tijdens de lezingen die ik door het land geef en in contacten met huisartsen, merk ik dat mensen in crisismomenten behoefte hebben aan dialoog en gesprek vanuit het geloof, dat (christelijke) rituelen troost kunnen bieden en kunnen helen.’

Waar moeten we uitkomen over vijf jaar? ‘Dat is niet zo strak omschreven’, geeft Christa aan, ‘en dat is ook precies de bedoeling. We gaan op weg met deze nieuwe theologie en proberen een gespreks- en kerkmodel te creëren waar mensen wat aan hebben.’ ‘Het is ook niet zo boeiend’, zegt Joost, ‘we moeten af van de kramp die de focus op ledenaantallen oplevert. Ik geloof er heilig in dat als je iets goeds in de aanbieding hebt, iets dat relevant is voor de samenleving, de mensen en de middelen wel naar ons toe stromen. We gaan ons in dit project op de inhoud concentreren in de overtuiging dat ons bestaansrecht en de vormen die daarbij horen vanzelf duidelijk worden.’

Michel Peters
Redactie AdRem, projectmedewerker landelijk bureau Remonstranten