Eindeloos eerlijk

Mensen vinden het meestal leuk om kennis te nemen van geheimen van anderen. Dat verklaart het succes van postsecret.com en de Nederlandse versie: ‘briefgeheimen’. Vraag mensen om hun geheim op een briefkaart te zetten en deze anoniem op te sturen en velen zullen dat doen. Maar veel meer mensen willen die kaarten vervolgens lezen. NRC publiceerde er honderden in de waanzinnig populaire rubriek ‘briefgeheimen’ (2007/8). Er verschenen twee bundels met een selectie van de briefkaarten. In Nederland is het project gestopt, maar in de VS gaat het, na meer dan tien jaar, nog steeds door. Zie bovengenoemde website.

De kritiek op dergelijke websites was en is dat de geheimen maar platvloers zijn of nauwelijks de moeite waard om te vertellen. Dat is vaker het geval als er geen instantie is die, zoals NRC wel deed, de geheimen en/of de reacties daarop voor publicatie selecteert. Precies dat was ook de reden dat Secret (een app voor geheimen) is gestopt. Het was bedoeld om geheime gedachten, ideeën en wensen te delen; om met elkaar te praten over problemen als verzwegen alcoholisme. Het werd een app vol roddels en geruchten.

Biechten

Groot was dan ook de opwinding toen de Rooms-Katholieke kerk een officiële biechtapp aankondigde. Inmiddels zijn er meerdere van dat soort apps, maar bij geen van allen kun je biechten. Je kunt via de apps het dichtstbijzijnde biechthokje vinden, een lijstje zonden bijhouden of lezen over het waarom en hoe van biechten. Je kunt je eigen, al of niet verzonnen, profiel instellen. Overigens, wee je gebeente als je zegt dat je vrouw bent en vervolgens als beroep ‘priester’ aanklikt, dan móet je iets anders invullen. Je mag je hele profiel bij elkaar liegen, maar ‘female and priest are incompatible’. Als je zover bent dat je wilt biechten dan blijkt dus dat je daarvoor naar een analoge kerk moet.

Geheimen kun je in de Rooms-Katholieke kerk alleen in het echte leven delen met een priester. En dat is misschien maar goed ook, want in de digitale wereld is een geheim binnen de kortste keren openbaar. En het geheim, dat is nou net de kracht van de biecht.

Er wordt niet zo veel meer gebiecht in kerken. Tijdens grote bijeenkomsten (Taizé, Wereldjongerendagen) is de biecht wel weer populair. De gesprekken gaan niet over (een opsomming van) ‘zonden’, maar over het verlangen naar verzoening en het omgaan met persoonlijke schuld. De biecht functioneert als therapie of als een coachingsgesprek. Mensen zoeken niet naar een manier om hun verantwoordelijkheid voor fouten en voor leed dat ze anderen hebben aangedaan ‘weg te poetsen’ met het bidden van een opgedragen aantal Onze Vaders en Weesgegroetjes. De biecht biedt een luisterend oor en barmhartigheid. Daar is behoefte aan.

Geheimhouding

In zijn dagelijkse ‘Voetnoot’ in de Volkskrant schrijft Arnon Grunberg op 5 augustus van dit jaar dat hij van de biecht een kunstwerk wil maken. ‘Volgende zomer kunt u in het bijzijn van een biechtvader (ondergetekende) aan de rand van een tropisch zwemparadijs in een bungalowpark uw verhaal kwijt aan een naaste. Daarna gaat u met de andere deelnemers op reis om de biecht en haar gevolgen te verwerken.’ Ik weet zeker dat de speciale mailbox van dit project volgelopen is.

Het geheim is de kracht van de biecht, van de gesprekken met een pastor met een ambtsgeheim, van brieven die je kunt versturen zonder dat iemand anders dan de geadresseerde ze leest (briefgeheim). In de digitale wereld zijn er de versleutelde apps die garanderen dat anderen niet mee kunnen gluren. Maar er wordt ook heel wat gehackt en voor je het weet ligt er informatie op straat die je daar liever niet zou zien. Bovendien is niet iedereen handig met wachtwoorden, VPN (waardoor gluurders geen zinnige informatie meer kunnen zien) en andere beveiligingsmiddelen. In de zorg bijvoorbeeld blijken veel organisaties onbeveiligde websites te hebben die mensen vragen om al hun medische gegevens even in te vullen. Kortom, geheimen zijn een kostbaar goed en die geheim houden vraagt niet alleen iets van individuen, maar ook van overheden, bedrijven en (maatschappelijke) organisaties.

Digitale veiligheid

Hoe zit het bijvoorbeeld, zo vraag ik mij wel eens af, met de laptops van pastores? Staan daar gegevens in over hun pastoranten en zo ja, zijn die gegevens daar veilig en versleuteld? Hetzelfde geldt voor andere ambtsdragers met een geheimhoudingsplicht, voor mailverkeer in de kerk over gevoelige zaken of strikt persoonlijke kwesties. Je zou kunnen denken: wie heeft daar nou belang bij? Maar, zoals gezegd, heel veel mensen vinden geheimen uitermate interessant en er is een groeiend leger van slimme gluurders die ze graag op straat gooien.

Het geheim is de kracht van de biecht. Elk mens heeft een plek nodig waar je eindeloos eerlijk kunt zijn, waar iemand naar je luistert zonder oordeel, waar je je verhaal kwijt kunt. Misschien is die plek een biechthokje. In elk geval is het ergens waar je een betrouwbare ander vindt met wie je je levensgeheimen durft te delen zonder angst. Waar vind je tegenwoordig biechtmoeders en biechtvaders die geheimen kunnen bewaren en kunnen luisteren? De vlag mag wat mij betreft uit voor iedereen die dit kan en wil doen en zalf op de ziel van naasten zijn.

Ineke Ludikhuize
Redactie AdRem, lid van remonstrantse gemeente Utrecht