Boekrecensie: Vragen als houvast

Koen Holtzapffel, auteur van het zojuist verschenen ‘Houvast. Aan de vraagzijde van het bestaan’, heeft mij twee keer hetzelfde artikel toegestuurd, het eerste exemplaar was ik kwijt geraakt. Het gaat om een artikel van de voormalig hoogleraar van het remonstrants seminarium Elze Jan Kuiper (1929-2006), over het biografische in de theologie. Holtzapffel was ervan overtuigd dat dit artikel goed past bij de ervaringsgerichte theologie die ik als huidig hoogleraar van het remonstrants seminarium voorsta. Kuiper benadrukt in dit artikel, dat in 1981 in het Nederlands Theologisch Tijdschrift verscheen, de noodzaak van de verbinding tussen dogmatische geloofsuitspraken en het geleefde leven. ‘Het levensverhaal is voor de theologie niet een illustratieve toegift, geen plaatje bij datgene waar het eigenlijk om gaat. Het is de enige vorm waarin recht gedaan kan worden aan de grote thema’s van het geloof’, aldus Kuiper. In het levensverhaal worden de grote thema’s van het geloof zichtbaar: lijden, dood, onrecht, hoop op bevrijding, vertrouwen, verantwoordelijkheid.

Geleefde leven

Dat met het geleefde leven op geloofsgebied niet alles zonneklaar helder is laat Holtzapffel zien met zijn boek Houvast. Aan de vraagzijde van het bestaan. De vragen in vele soorten staan voorop, antwoorden worden nauwelijks gegeven. De lezer wordt uitgenodigd om zelf  eigen antwoorden te formuleren. Holtzapffel illustreert dit prachtig met het verhaal van Job. De rijke en rechtvaardige Job wordt alles ontnomen: vrouw, kinderen, vee en gezondheid. Jobs lijden is peilloos en in zijn wanhoop stelt hij kwellende vragen: Waarom ik? Had God niet het goede met de rechtvaardigen voor? Is God wel te vertrouwen? God overdondert Job met een antwoord, vanuit een storm klinken tegenvragen. Wie denk jij wel niet wie je bent, jij klein, nietig mensje? Waar was jij toen ik de aarde grondvestte? Geef jij het paard zijn kracht? Hoe durf je mij ter verantwoording te roepen?

Aan de hand van de Joodse filosofe Susan Neiman, die de woorden van de stem uit de storm fraaier en verbeeldingrijker noemt dan welke andere in de Bijbel dan ook, legt Holtzapffel uit dat er in het boek Job sprake is van twee verschillende werelden. De wereld van God. Dit is de wereld zoals die is, krioelend en levend, die verwondering maar ook verbijstering oproept. Daarnaast is er de menselijke wereld. Dat is de wereld zoals die zou moeten of kunnen zijn, vol vrede en rechtvaardigheid. Deze wereld doet een appel op ons, op onze menselijke verantwoordelijkheid.

Dromen

Langs de weg van vragen over de wereld zoals die is, komen we terecht bij de antwoorden die we als mensen zelf geven over hoe de wereld zou kunnen zijn. De dromen die wij dromen en de verantwoordelijkheid die wij voor elkaar en alles wat leeft willen nemen. Hierbij laten we ons inspireren door anderen die ons zijn voorgegaan.

Als meelezer mocht ik twee keer een eerdere versie van het manuscript lezen. ‘Zet er af en toe iets persoonlijks in,’ was mijn suggestie. Negen kaders zijn het geworden, waarin de auteur glimpen van zijn eigen levensverhaal laat zien.

Het grote vragenboek is geïllustreerd met literaire, filosofische, poëtische, filmische en biografische voorbeelden van hoe er met vragen geleefd kan worden en welke antwoorden tijdelijk houvast bieden. De rijke verzameling is een uitnodiging aan u. Vertel aan elkaar welke vragen u voortdrijven en wat u in uw zoektocht naar antwoorden tegenkomt en beleeft. De vragen zelf zijn het houvast om voortdurend in beweging te blijven. Ik wens u veel lees- en vertelplezier!

Christa Anbeek
hoogleraar remonstrants Seminarium

Proefnummer AdRem, remonstrants magazine

Vraag nu een proefnummer aan van AdRem, het remonstrantse magazine!