Vastgelopen oecumene weer vlot trekken

Per 1 mei 2018 is Peter Nissen door de Radboud Universiteit Nijmegen benoemd tot hoogleraar Oecumenica.  Hij is al sinds 1994 aan de Radboud Universiteit verbonden en heeft eerder onder meer de leeropdrachten Kerkgeschiedenis, Cultuurgeschiedenis van de religiositeit en Spiritualiteitsstudies vervuld. Voor ons is bijzonder dat Peter (die van  huis uit rooms-katholiek is) in 2010 is toegetreden tot de Remonstrantse Broederschap. Sinds 2015 werkt hij in deeltijd als remonstrants predikant in Oosterbeek. Hij vertegenwoordigt de Remonstranten in de Raad van Kerken in Nederland.

Gefeliciteerd Peter! Komt deze benoeming uit de lucht vallen?
‘De decaan van de theologische faculteit heeft mijn benoeming op deze leerstoel bedacht, maar hij past mij, ook gezien mijn eigen levensgeschiedenis, uitstekend. Ik vind het een eer, zeventig jaar na de oprichting van de Wereldraad van Kerken en vijftig jaar na de oprichting van de Nederlandse Raad van Kerken. Het is al mijn zevende leerstoel. Dat is het getal voor volheid en daarom beschouw ik hem ook maar als mijn laatste.’

Is het een nieuwe leerstoel?
‘Nee hoor, ik ben de derde hoogleraar oecumenica in de geschiedenis. Zeventig jaar geleden kreeg de Nijmeegse universiteit, als eerste katholieke universiteit ter wereld, ook een leeropdracht op het gebied van het protestantisme. Die werd van 1948 tot 1967 vervuld door Willem Hendrik van de Pol (1897-1988), een van huis uit hervormde theoloog, die eerst anglicaan en later rooms-katholiek was geworden. Daarnaast kreeg de Nijmeegse universiteit in 1964 nog een leerstoel ‘Geschiedenis en problematiek der oecumenische beweging’, tot 1981 bekleed door Henk van der Linde (1915-2008), ook een katholiek geworden hervormde theoloog. Grappig dat ik op religieus terrein de omgekeerde weg ben gegaan. Daarna was het stil.’

Welke kant wil je met deze leerstoel op? Wat wil je met deze leerstoel bereiken?
‘Het elan van de oecumenische beweging is na zeventig jaar weggeëbd, maar dat moet weer terug komen. Ik wil niet zozeer mij richten op leerstellige kwesties rond bijvoorbeeld de eucharistie en het ambt. Dat moet blijven gebeuren, maar ik ga me concentreren op de verschillende vormen van geleefd christendom, op de geloofspraxis zogezegd. Denk bijvoorbeeld aan de liturgie en het avondmaal. Inhoudelijk zijn die heel verschillend, maar het zou wel eens kunnen zijn dat ze over de grenzen van religies heen een vergelijkebare betekenis hebben voor de gelovigen die er aan deelnemen.’

Wat beoog je dan met jouw onderzoek?
‘In de eerste plaats wil ik een genuanceerder beeld schetsen van de verschillen binnen het christendom. En in de tweede plaats wil ik aandacht vestigen op de rijkdom van de religieuze praktijken en de verspreiding daarvan. Denk aan het verschijnsel dat Westerse christenen een icoon in huis hebben hangen of de opgang die de kloostertraditie bij de protestanten maakt. En aan het feit dat katholieken meer de bijbel ter hand pakken. Zo wil ik de vastgelopen discussie weer loswoelen.’

Is het nog bijzonder voor je dat je als remonstrant deze leerstoel mag bezetten?
‘Remonstranten waren betrokken bij het begin van de oecumenische beweging. Met name professor Van Holk uit Leiden was daar heel actief in. En dat in een tijd dat predikanten die zich met oecumene bezig hielden in eigen huis een beetje verdacht waren. Remonstranten hadden nooit zo’n waarheidsclaim, dus uitermate geschikt voor oecumenische samenwerking. Ook bij ons is die oecumenische vlam wel wat weggezakt overigens. Dat vuur wil ik ook weer aanwakkeren.’

Michel Peters