Compassie en verbondenheid leer je door te spelen

Compassie en verbondenheid leer je door te spelen

Foto: Wonderlane

Ingrijpende persoonlijke ervaringen zijn steeds de basis voor het werk van predikante Christa Anbeek (1961). Haar nieuwste boek, Voor ‘Joseph en zijn broer’, gaat over de inzichten die ze kreeg na de geboorte van haar eerste kleinkind Joseph. Het boek verschijnt op 16 september. Onderstaand een inleidend interview met Christa door Martine Hemstede uit Oosterbeek. In het oktobernummer spreekt AdRem uitgebreid met Christa. Dan staat het nieuwe boek zelf meer centraal.

Bijzonder hoogleraar aan het Remonstrants Seminarium Christa Anbeek heeft in haar leven vaak met het plotseling overlijden van familieleden te maken gehad. Haar ouders en haar broer overleden jong. Twintig jaar later overleed haar partner aan een hartstilstand. ‘Vooral het overlijden van mijn familie gaf me het idee dat ik voor drie moest leven. Daar werd alles heel zwaar van.’ Het feit dat haar vader en broer zelf een einde aan hun leven maakten, drukte extra op haar schouders.

Doekje voor het bloeden
Tien jaar was ze gelukkig met haar partner en haar dochter, tot ook in haar relatie het noodlot toesloeg. Christa Anbeek: ‘Zie je wel, dacht ik. Het geluk is niet voor jou.’ Ze ging opnieuw op zoek naar antwoorden op de diepere zin van de dood in de bronnen die ze kende: het christendom, de filosofie, in pastorale gesprekken. Dat werd de bestseller ‘Overlevingskunst’ in 2010. ‘In mijn proefschrift ging ik ervan uit dat het geloof een doekje voor het bloeden was. Er wordt gezegd: verlossing is er altijd, maar soms zie je het niet. Tsja. Het Boeddhisme trok me meer. Boeddhisten stellen dat als de wereld breekt, je tot het besef komt dat niet alles om jou draait. Een verlieservaring is het begin van dieper inzicht.’ Braaf mediteerde ze dagen achter elkaar om het diepere inzicht te bereiken. Ze werd voortdurend met haar grote verdriet geconfronteerd, beleefde het steeds opnieuw. In de meditatieruimte was verkeer te horen dat naar het strand reed. ‘Ik wil ook naar het strand! Dacht ik steeds. Mag ik ook gewoon léven?’

Lichtheid
Lichtheid kwam toen haar eerste kleinkind, Joseph, geboren werd. ‘Het is gelukt, het leven wordt doorgegeven!’, zegt Anbeek stralend. Joseph liet haar dagelijks zien wat ze in dikke filosofische boeken van onder meer Martha Nussbaum had gelezen: Onderlinge verbondenheid en compassie in de samenleving groeien door te spelen. Mensen doen het, maar dieren ook. Antropologen zeggen dat spel de basis is voor godsdienst. Mensen zijn in staat een andere wereld te verbeelden waarin ze geloven. Spel is een bron van creativiteit, van nieuwe technische inzichten. En van plezier en overvloed. ‘Ik zag het mijn kleinzoon elke dag doen.’

Spel
Spel leert je omgaan met heftige ervaringen, momenten waarop de wereld plotseling anders wordt. ‘Je kunt verbeelden hoe jouw ideale wereld eruit zou zien na een ingrijpende ervaring.’ Daarom ontwierp Christa Anbeek een echt spel, dat je in een kring, in de geestelijke gezondheidszorg of met een vriendenclub kunt spelen, en waarin je op een gestructureerde manier ingrijpende persoonlijke ervaringen kunt delen en kunt vormgeven. De basis voor het spel is de systematische theologie, die de belangrijkste levensvragen behandelt. De deelnemers vertellen elkaar over een belangrijke positieve of negatieve ervaring, de anderen luisteren zonder oordeel. Bij de ervaring wordt muziek en een voorwerp uitgezocht, zodat een nieuwe wereld van begrip en compassie ontstaat.

‘Ik heb van mijn studenten Humanistiek begrepen dat ze het heel verrijkend vonden. Vooral als er mensen met verschillende achtergronden in de groep zaten’, zegt Christa Anbeek. ‘Als iemand een tekst uit de Koran meeneemt, leer je die begrijpen vanuit de ervaring van de ander. Dingen krijgen meer betekenis.’

De zin van lijden en kwetsbaarheid, heeft Anbeek daar inmiddels een antwoord op gevonden? Ze peinst. ‘In het kwetsbare lichten bijzondere dingen op die je anders niet had gezien. Ik was nog volledig in de rouw na het overlijden van mijn partner toen ik in de trein naar Interlaken werd getroffen door het kraakheldere uitzicht op de Alpen. Die mooie bergenreeks kwam me toch binnen! De pijn van het verlies vermengt zich met schoonheid. Die toegenomen gevoeligheid lijkt een deel van mijn leven te worden.’

Op 19 september om 20.00 uur in de Balie, Amsterdam wordt de avond ‘Hoe maakbaar is het leven?’ georganiseerd. Daar gaat de boekpresentatie van ‘Joseph en zijn broer’ plaatsvinden. Met medewerking van Yvonne Zonderop, Joost Röselaers en Bregje Hofstede. Kaarten zijn te bestellen via www.debalie.nl

Het Dialoogspel ‘Tussen zon en maan’ verschijnt in het voorjaar van 2019

Zie ook

Het gezicht van Jan Berkvens
24 september 2018

Het gezicht van Jan Berkvens

Je zou hem een late roeping kunnen noemen. Alhoewel, Jan Berkvens (1972) werd al vroeg geroepen alleen hield hij toen zijn oren dicht. Na een hele carrière op het terrein van onderwijs en onderwijsontwikkeling, maakt hij nu een switch. Hij volgt al een jaar voltijds de opleiding tot predikant aan het Seminarie, de afronding duurt nog een jaar… Lees verder

Intussen in Dordt (1)
24 september 2018

Intussen in Dordt (1)

De Synode van Dordrecht vormde de directe aanleiding tot het ontstaan van de Remonstrantse Broederschap. De ‘rekkelijke’ opvattingen van de Remonstranten werden door de synode als dwalingen veroordeeld en hun predikanten werden uit de Republiek verbannen. Daar, in de ballingschap, richtten zij in het najaar van 1619 een broederschap op om elkaar tot steun te zijn: de Remonstrantse Broederschap. Die bestaat dus volgend jaar vierhonderd jaar… Lees verder