Lesbos, het begin of het einde van Europa?

De remonstrantse diaconale instelling Geloof en Samenleving is betrokken geraakt bij Movement on the Ground (MOTG), een jonge ngo opgericht door Johny de Mol. Tijdens zijn vakantie op Lesbos heeft hij vluchtelingen uit het water gehaald en vervolgens MOTG opgericht. Omdat G&S een van de donoren is van MOTG werd ik dringend verzocht om zelf naar Lesbos te komen. Dat heb ik deze zomer gedaan.

Indrukken

Het eerste wat mij opviel toen ik aankwam waren de Engelse, Griekse en Spaanse oorlogsschepen in de haven van Mytilini, de hoofdstad van Lesbos, in het kader van Frontex. Frontex is het Europese agentschap om de buitengrenzen van Europa te bewaken. Hier functioneert de Europese samenwerking wel.

Het meest aangrijpend vond ik de Graveyard, een vuilstortplaats waar alle zwemvesten liggen van aangekomen én van verdronken vluchtelingen. Het is een hele oranje vlakte vol. Sommige kinderen hadden alleen maar zwembandjes om….

Ik heb met veel vluchtelingen en hulpverleners gesproken. Vluchtelingen sprak ik gewoon aan in het stadspark en het gesprek kwam altijd vlot op gang. De meeste vluchtelingen hebben niets te doen en moeten eindeloos wachten op een beslissing van de Griekse overheid over hun vluchtelingenstatus. Ik licht een verhaal eruit. Het viel mij op dat S. bovengemiddeld goed Engels sprak. Hij komt uit Iraaks Koerdistan en hij had in eerste instantie Engels geleerd als bordenwasser bij de Amerikanen. Die kregen door dat hij meer kon en hij werd vervolgens als ICT-expert ingezet. Door zijn werk voor de Amerikanen werd hij met de dood bedreigd door islamisten en is hij met zijn vrouw en kind gevlucht naar Lesbos. Voor zijn ogen zijn mensen verdronken. Ik nodigde hem uit voor een tweede gesprek op mijn kosten in een café.  Maar zo werkt de gastvrijheid in het Midden-Oosten niet. Ik werd uitgenodigd voor een gesprek aan de havenkant waar hij mij ontving met een thermoskan thee en koekjes. Hij is nu sinds november op Lesbos en hij heeft geen idee hoe lang het gaat duren. S. is energiek en hij geeft nu via een niet gouvernementele organisatie (ngo) Engelse les en computerkunde aan andere vluchtelingen. Niet iedereen kan hetzelfde als S. Ik trof ook veel gedemoraliseerde jongeren die overdag in het stadspark hangen en ’s avonds in het donker achter een rots zwemmen in hun onderbroek, omdat zij geen zwembroek kunnen betalen.

Proefnummer AdRem, remonstrants magazine

Vraag nu een proefnummer aan van AdRem, het remonstrantse magazine!

Kampen

Iedereen die ik sprak was het erover eens dat het officiële vluchtelingenkamp bij het dorpje Moria een ramp is. Moria is een vroegere penitentiaire inrichting met prikkeldraad als omheining. Omdat het kamp overvol is met mannen die niets te doen hebben, ontstaan er regelmatig vechtpartijen bij het uitdelen van eten aan de meer dan vijfduizend inwoners. Bij de ingang staat permanent de Griekse Mobiele Eenheid klaar om in te grijpen. Artsen Zonder Grenzen heeft deze maand een vernietigend rapport geschreven over het gebrek aan hygiëne. Ik mocht uiteindelijk het kamp Moria niet in omdat er geruchten circuleerden over tbc, hiv en schurft.

Een veel beter kamp is Kara Tepe, dat in feite gerund wordt door Movement on the Ground. Het kamp is kleiner en gezinnen wonen in eigen kleine woonhuisjes. Vrijwilligers van ngo’s runnen een kledingbank en een kindercrèche. Er worden sportactiviteiten georganiseerd en natuurlijk ook taal- en andere lessen. De voedseldistributie loopt hier rustig en er is geen politieagent nodig. Er zijn zonnecellen voor het opladen van mobiele telefoons om het contact met achtergebleven familie te kunnen onderhouden.

Omdat Moria uit zijn voegen barst en vluchtelingen onder zeiltjes in de nabijgelegen olijfgaard gingen wonen, besloot MOTG een deel van de olijfgaard te pachten. Met de vluchtelingen samen worden nu naar goede Griekse gewoonte terrassen aangelegd waar huisjes en tenten komen. De zonnecellen zijn er al en ook hier wordt actief les gegeven. Een Amerikaanse vrouw van in de zestig geeft Engels: ‘America has great things and crazy things. Trump is totaly crazy and that is why I am here.’

Griekse reacties

Ik heb ook veel Grieken gesproken. Sommige zijn boos omdat zij denken dat de komst van de vluchtelingen geleid heeft tot minder toeristen. Het is de vraag of dat waar is. Andere Grieken hebben zich met hart en ziel ingezet voor vluchtelingen. Een mooi voorbeeld is het echtpaar Nikos en Katarina. Nikos is visser en heeft de eerste vluchtelingen aan land geholpen en van eten en kleren voorzien. Bijbelser kan het niet. Met zijn vrouw runde hij een restaurant buiten de stad. In dat restaurant mogen nu vluchtelingen op adem komen en krijgen zij eten en drinken en indien nodig ook kleren. De garage onder zijn huis heeft hij omgebouwd tot een internetcafé voor vluchtelingen én voor Grieken uit de buurt. Hij wordt geholpen door vrijwilligers uit vele landen.

Europa

Wim Kok zei als minister-president dat de Europese Unie een waardengemeenschap is. Op Lesbos wordt het vertrouwen in Europa als waardengemeenschap ernstig op de proef gesteld. Aan Griekenland is beloofd dat de vluchtelingen verdeeld zouden worden binnen de EU na het sluiten van de vluchtelingendeal met Turkije. Omdat dit niet gebeurd is zitten er tienduizenden vluchtelingen vast op Lesbos en op Chios. Voor de vluchtelingen is Lesbos het begin van Europa. Ik hoop niet dat Lesbos het einde is van de EU als waardengemeenschap. Vrijwilligers, ngo’s en kerken vormen het ware Europa.

Arrën Kruyt,
voorzitter van ‘Geloof en Samenleving’ van de Remonstranten