Arminius in Antwerpen

Op 30 september van 13.00 tot 16.30 uur organiseert Bert Dicou een symposium in Antwerpen met de titel  ‘Remonstranten in Antwerpen 1619 – 2019’. In het zomernummer van AdRem las u er al meer over. Meer info: arminiusinstituut.remonstranten.nl.  Bert Dicou beantwoordt enkele prangende vragen van de redactie.

Leven Arminius en de Remonstranten wel in Antwerpen op het moment? 

‘Dankzij onze inspanningen is er aandacht voor bij verschillende partijen. De Belgische protestanten (mijn gemeente hoort bij de Verenigde Protestantse Kerk van België) betonen zich geïnteresseerd in de remonstrantse traditie. Binnen de Antwerpse Raad van Kerken is er belangstelling voor. We hadden al een eerste symposium op 8 juni, met veel Nederlandse en Belgische remonstranten. Nu dit symposium van 30 september in de mooiste bibliotheek van de stad, de beroemde Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, met medewerking ook van lokale historici. Verderop geef ik nog een lezing in het Plantin en Moretusmuseum. Al met al behoorlijk wat aandacht! Ik mag niet klagen.’

Wat is er bekend over onze Antwerpse geschiedenis? 

‘Daar is heel veel over bekend. De oprichtingsvergadering is nauwkeurig genotuleerd. Van  de grote man in het verhaal, Uytenbogaert, beschikken we over brieven en andere geschriften die de voorgeschiedenis uitvoerig documenteren. Uytenbogaert was al voor de Synode van Dordt naar Antwerpen gevlucht. Als kompaan van Oldenbarnevelt was hij al in 1618 niet veilig meer in het noorden. Na afloop van de Synode werden de remonstrantse dominees het land uitgezet. Bij Waalwijk werden ze de grens over gezet en ze bleven een tijd in Waalwijk zitten, in afwachting van verdere ontwikkelingen. Een paar maanden later werd besloten uitvoering te geven aan een plan dat al eerder was opgevat, het stichten van een eigen ‘broederschap van predikanten’ ter ondersteuning van de gemeentes in Nederland die door wilden gaan als remonstrantse gemeentes. De stichtende vergadering, voorbereid door Uytenbogaert en enkele andere leidende figuren, vond plaats in het huis waar hij toen logeerde en duurde van 30 september tot 4 oktober 1619. De geboorte van de Remonstrantse Broederschap!’

Hoe verhielden de rem. predikanten zich tot de kerkelijke autoriteiten in de tijd? Kregen ze steun of ging alles in het geheim?

In Vlaanderen was de opstand tegen het Spaans gezag buitengewoon hevig geweest. Er waren diverse calvinistische republieken uitgeroepen, waaronder die van Antwerpen niet de minste was (1577-1585). Na de bloedige onderdrukking en de vlucht van een flink deel van de stad naar het noorden, werd er veel werk gemaakt van het re-katholiseren van de stad. In Antwerpen zelf was heel weinig ruimte voor protestanten. Buitenlanders hadden meer vrijheden, al hadden de autoriteiten betrekkelijk snel genoeg van die groep remonstranten en werden ze vriendelijk verzocht te vertrekken. Dat ze er althans voor even getolereerd werden, kwam ook doordat de politieke en religieuze leiders wel mogelijkheden zagen om deze groep te gebruiken. Verdeeldheid in het noorden was alleen maar gunstig voor de positie van het zuiden. Op dat moment was er nog een Bestand, maar de oorlog kon maar zo weer worden voortgezet. Dat zou inderdaad in 1621 gebeuren.’