Het verschil tussen mens en daad

Gedurende bijna 24 jaar ben ik actief binnen de geestelijke verzorging in detentiecentrum De Schie in Rotterdam – de oranje overbuurvrouw van de oude Van Nelle – fabriek. Het is een omgeving die ik als inspirerend ervaar en waar inspiratie soms letterlijk van levensbelang is.

Zaterdagmorgen: de kerkruimte is ingericht en de eerste gedetineerden druppelen binnen. Een enkeling gaat direct ergens zitten, de meeste steken voor in de ruimte een kaarsje aan, op een speciaal daarvoor ingerichte tafel. Iedereen is welkom. De kerkdienst gaat van start. Een van de gedetineerden steekt de paaskaars aan; met aandacht, voorzichtig, soms met een (persoonlijk) woord erbij voor de aanwezigen. Na het inleidende gebed wordt er uit de bijbel gelezen (altijd uit het evangelie!); ook hier melden zich tijdens de dienst gegadigden voor aan. De rode draad door de kerkdiensten bestaat uit twee delen: benoemen van wat er speelt én bijstaan in het vinden van perspectief. De ontmoetingen van Jezus met zijn leerlingen en anderen zijn uit het leven gegrepen. Naarmate de kerkdienst vordert, raken het bravoure, de reserves op de achtergrond, er wordt (meestal) aandachtig geluisterd. De maskers verdwijnen. Het wordt stil, een enkele keer huilt iemand. Na afloop volgen onder de thee en koffie de gesprekken; over wat detentie met iemand doet en over wat er dan belangrijk is.

Gesprekken
De gesprekken worden later voortgezet; soms op de afdeling, vaak ook in de besloten veiligheid van mijn werkkamer. ‘De kerk’ is tijdens de diensten of door de week een plaats om tot rust, tot vrede te komen.

Er moeten vaak lastige keuzes gemaakt worden: kiest een gedetineerde voor een jaar gevangenisstraf of een half jaar behandeling met nog twee jaar controles erbij? Het gesprek begint bij hoe een gedetineerde naar zichzelf en zijn leven kijkt, met de voorgeschiedenis en niet meer toegankelijke perspectieven. Het licht ligt vaak verscholen onder dikke lagen duisternis.

Vergrootglas
Detentie werkt als een vergrootglas op alles wat er in een mensenleven speelt. Verdriet lijkt soms peilloos diep; de vreugde is evenzeer intens. Het inspireert mij mateloos om op deze veelzijdige en weerbarstige plek de hele mens te zien. God zij dank valt niemand naadloos samen met wat hij doet. In dit verschil tussen mens en daad ligt de hoop verscholen, én de inspiratie om de gedetineerden bij te staan in het zoeken naar nieuwe perspectieven.

Door het coronavirus staat ook de sfeer binnen De Schie onder druk. Er komt geen bezoek en veel activiteiten zijn tijdelijk komen te vervallen. Het is dus druk zoeken naar een uitlaatklep voor gedetineerden en personeel; veel gesprekken dus. Spontane uitlaatklep en een pareltje van creativiteit tegelijk: enkele gedetineerden hebben een band gevormd, die de kerkdiensten begeleidt!

Het prachtige grote raam in de Arminiuskerk in Rotterdam komt vaak in mijn gedachten voorbij. Daar wordt Mattheus 11.28 verbeeld:  ‘Kom tot mij allen die vermoeid en belast zijt. En ik zal u rust geven.’

Els de Bijll Nachenius
Vanuit de Remonstranten predikant in De Schie