Briefwisseling ‘Ik geloof het wel’

Briefwisseling ‘Ik geloof het wel’

Predikant Anneke van der Velde (1963) en haar dochter Geerke (1997) schrijven elkaar brieven. Zij bevragen elkaar hoe ze in het leven staan en hoe geloof, zingeving en spiritualiteit daarin een rol spelen.

Anneke

Lieve Geerke,

In je laatste brief opper je dat jij en je vrienden misschien eens iets vaker een kerkdienst zouden moeten bezoeken, op zoek naar verlossing van het ‘maakbaarheidsgeloof’ dat in deze tijd zo dwingend wordt opgelegd.

Ik vind je woordkeuze wel mooi: ‘maakbaarheidsgeloof’. De opvatting dat je bestaan maakbaar is, dat je volledig zelf verantwoordelijk bent, dat je kunt kiezen voor succes, is inderdaad een geloof. Een geloof dat flink orthodoxe vormen aan kan nemen – en zoals dat met de meeste geloven is, denk ik – in die strenge vorm zelden tot zegen van mensen is. Maar ook een geloof dat in een mildere vorm de hele samenleving doordrenkt. We geloven allemaal wel een beetje in die maakbaarheid, tegenwoordig. Ook in de kerk.

Maakbare kerk

En daarom zijn we – ook in de kerk – volop bezig met maakbaarheid. Maakbaarheid van geloofsgemeenschappen en de toekomst van de kerk. We maken smart-plannen om de jeugd weer in de kerk te krijgen, en aantrekkelijk te zijn voor de mensen onder de vijftig. Het maakbaarheidsgeloof is ook stevig in de kerk verankerd. Maar tegelijkertijd is daar ook het heilzame tegengif aanwezig, denk ik.  Een traditie, een sfeer, een moment in de week, waarin je ervaart en met elkaar beleeft dat het leven kwetsbaar is, dat het gegeven is, en dat dat gepaard gaat met verdriet, ongeluk en onbegrip. Maar dat die niet het laatste woord hoeven te hebben.

Ik denk inderdaad dat er voor jou en je vrienden, en voor de samenleving in de kerk in essentie heilzaam ‘tegengif’ is te vinden tegen het ‘maakbaarheidsgeloof’. Al moeten we onszelf daar voortdurend kritisch op bevragen, want ook kerkmensen zijn net gewone mensen en gaan mee in de dominante tijdgeest. Maar helaas heeft de kerk in haar vorm, denk ik, de afgelopen decennia de boot gemist. Daardoor komt ook haar in essentie heilzame boodschap niet meer of te weinig over het voetlicht, en zeker niet bij jongeren. Die – zoals jij in je vorige brief schreef – hun heil zoeken in yoga, nieuwe spiritualiteit en new age. Omdat ze daar een sfeer vinden die de prestatiemaatschappij relativeert. Niks mis mee, lijkt mij, en vooral doen.

Rijke traditie

En toch knaagt er iets, als ik dit zo schrijf. Want… mij is de christelijke traditie zo lief, mij zijn de oeroude bijbelverhalen zo lief, mij gaat de theologie van eeuwen zo aan het hart. Natuurlijk, allemaal mensenwerk, verricht, geschreven en gedaan met grove fouten en nalatigheden, maar ook met een rijkdom aan inzichten, ervaringen en goede werken. Ik besef dat de vorm waarin die rijkdom eeuwenlang haar beslag heeft gekregen, haar langste tijd heeft gehad, maar ik vind het zó jammer dat een samenleving die zo zichtbaar gebukt gaat onder het ‘maakbaarheidsgeloof’ deze existentiële rijkdom moet missen, gewoon omdat de kerk te lang heeft vastgehouden aan vormen die niet meer van deze tijd zijn.

Maar.. misschien zie ik het te somber, en hebben jij en je vrienden al lang datgene gevonden, waarvan ik denk dat het met name in de kerk te vinden is. Acceptatie, existentiële geborgenheid, relativering, appèl om het goede te doen.

In het kader van de ‘maakbaarheid’: wat zouden we als kerk moeten doen om jou en je vrienden binnen te krijgen op zondagochtend (of een ander moment)? In mijn jeugd werd er dan een elektrische gitaar aangeschaft en een  drumstel onder de kansel gezet. Maar ik denk dat jullie daar niet meer in trappen.. Een gedachtenexperiment: jij was predikant van de Geertekerk hier in Utrecht, hoe zou je de bijeenkomst op zondagochtend vorm geven?

Proefnummer AdRem, remonstrants magazine

Vraag nu een proefnummer aan van AdRem, het remonstrantse magazine!

Geerke

Lieve mama,

Dank je wel voor je brief. Je stelt me een uitdagende vraag. Een vraag die veel dominees en kerkbesturen – zo stel ik mij dat in ieder geval voor – ‘s nachts uit hun slaap houdt: hoe houden we de jeugd betrokken?

Wanneer ik om me heen kijk, neem ik een tegenstrijdigheid waar in de pogingen van kerken om jongeren te engageren. Het lijkt alsof kerken zich in dit streven hoofdzakelijk richten op de vorm, in plaats van op de inhoud. Kerken hebben er een handje van om hun moderniseringsagenda te beperken tot het draaien van popmuziek, het gebruik van een beamer en posts op sociale media. Daar is natuurlijk weinig mis mee, al is christelijke popmuziek niet aan mij besteed. Toch word ik wat moedeloos van eigentijdse massaevenementen als de E.O.- Jongerendag en Opwekking, waar men met opzwepende beats en lichtshows het publiek probeert te overtuigen van Gods liefde. Buiten de festivaltent staan vrijwilligers te flyeren met pamfletten die oproepen tot bescherming van het ongeboren leven.

Voortrekkersrol

Deze mix van moderne vorm en orthodoxe inhoud is volgens mij niet de juiste manier om mijn leeftijdsgenoten te enthousiasmeren voor de kerk. In mijn optiek is een moderniseringsagenda die zich beperkt tot de vorm ontoereikend en bovenal oppervlakkig. Wat ik persoonlijk mis binnen de Nederlandse kerk, en dan met name binnen de links-progressief georiënteerde stroming waar ik ook de Remonstrantse Kerk onder schaar, is een nadrukkelijke voortrekkersrol in urgente maatschappelijke kwesties. Ik pleit voor een kerk die zich richt op een progressieve inhoud, in plaats van een hypermoderne vorm.

Ik stel mij de kerk van de toekomst voor als een activistische kerk, die midden in de samenleving staat. Gelukkig zijn er sprankjes hoop zichtbaar: een veganistische kerk, een non-stop kerkdienst voor een uitgeprocedeerd Armeens gezin en een christelijk geïnspireerde dag- en nachtopvang voor ongedocumenteerde mannen. De komende jaren valt er veel te winnen of verliezen in het bevorderen van christelijke kernwaarden als rentmeesterschap en radicale naastenliefde. In plaats van te verzanden in (godzijdank) allang uitgemaakte kwesties zoals het homohuwelijk en abortus, zou de christelijke gemeenschap zich moeten profileren op deze kernwaarden.

Activistische houding

Meer dan ooit is een progressieve politieke agenda van cruciaal belang voor de toekomst van de huidige generatie jongeren. Dit pleit voor een activistische houding van de kerk in kwesties als klimaatverandering, migratie en de wooncrisis, zeker wanneer jongerenengagement een doel op zich is. Het verdiepen en uitdragen van progressieve christelijke waarden zou prioriteit moeten zijn voor kerken die verlangen naar modernisering en verjonging. Dan is het om het even of de psalmen in de kerk worden begeleid door een orgel of een elektrische gitaar en of de dominee op TikTok zit.

Zie jij heil in deze plannen, mama? Of zie jij de toekomst van de kerk anders voor je?

Liefs, Geerke

Zie ook

Een psalm van Vladimir
30 juni 2022

Een psalm van Vladimir

Een psalm van Vladimir, bij snarenspel… Lees verder

De drie-eenheid: Over het podium als heilige grond
22 juni 2023

De drie-eenheid: Over het podium als heilige grond

Harry Brandsma (1955) is remonstrants emeritus-predikant. Hij was verzoeningswerker in Noord-Ierland en later in zijn carrière werd hij gevangenispredikant. En ook theatermaker, die mensen, door ze op het toneel te.. Lees verder