Overheid moet weer dienstbaar worden

Minister van Staat Frits Korthals Altes (1931) vindt het zeer terecht dat het kabinet herstel van vertrouwen in de overheid centraal stelt. Dat vraagt niet alleen om een nieuw beleid van de bewindslieden, maar ook om een andere instelling van de ambtenaren die met de uitvoering zijn belast. ‘De schapen behoren gehoed, behoed en beschermd te worden in plaats van alleen maar in het gareel gehouden’.

De Staten-Generaal der zeven provinciën formuleerden in 1581 de baanbrekende visie: de vorst is door God aangesteld om zijn onderdanen te bewaren en te beschermen tegen alle onrecht, overlast en geweld, zoals een herder zijn schapen beschermt. De onderdanen zijn niet door God geschapen om de vorst in alles wat hij beveelt onderdanig te zijn en hem als slaven te dienen. In de 18^e eeuw betoogden de denkers van de Verlichting dat alle burgers in vrijheid en met gelijke rechten worden geboren. Deze gedachten behoren nog steeds het fundament te zijn van het denken en handelen van elke regering.

Herstel van vertrouwen

Voor het dit jaar aangetreden kabinet weegt dit zwaar en terecht begon de regeringsverklaring van 18 januari met een passage over het noodzakelijke herstel van vertrouwen van de burger in de overheid. Het vertrouwen was immers tot onder een kritische grens gedaald. Voor dat herstel moet veel gebeuren. In Groningen moeten burgers die aardbevingsschade hebben geleden, tegemoet getreden worden als slachtoffers van de gevolgen van overheidsbeleid zonder achterdocht dat getracht wordt er een slaatje uit te slaan. En als dan eens te veel wordt uitbetaald moet men zich  bedenken dat er toch nog veel schade onvergoed blijft: de waarde van huizen zal relatief laag blijven doordat er slechts vraag is van hen die echt niet elders kunnen wonen, waar de aarde niet periodiek blijft schudden.

Hetzelfde geldt bij de vergoeding van schade door de wanpraktijk bij de kinderopvangtoeslagen. Ook daar blijven veel geleden leed, verdriet en  gemiste kansen onvergoed, waardoor terughoudendheid bij vergoeding van financiële schade misplaatst is.

Schapen hoeden

Dit vraagt niet alleen om een nieuw beleid van de bewindslieden, maar ook om een andere instelling van de ambtenaren die met de uitvoering zijn belast. Daar ligt een zware taak, want al bijna drie decennia is het zwaartepunt gelegd bij management, efficiency en beduchtheid voor misbruik, in plaats van dienstbaarheid. Of, om het in het beeld van 1581 uit te drukken: de schapen behoren gehoed, behoed en beschermd te worden in plaats van alleen maar in het gareel gehouden. Deze verandering van instelling zal veel eisen van de minister van Binnenlandse Zaken, de Algemene Bestuursdienst en de bewindslieden die de betrokken uitvoerende diensten aansturen.

De belangrijkste prioriteiten zijn verder klimaatbeleid, stikstofreductie, volkshuisvesting en nationale en internationale veiligheid. Gezien de hiervoor voorziene investeringen en uitgavenverhogingen en de benoeming van daarvoor specifiek verantwoordelijke ministers, heb ik vertrouwen in de uitvoering van het voorgenomen beleid.

Frits Korthals Altes
minister van Staat, remonstrant in Rotterdam