Ik kan niet anders dan dit maken

Hans Withoos Is fotograaf en kunstenaar. Hij was spreker op de remonstrantse beraadsdag van dit jaar. Eigenlijk wilde hij weinig meer met religies te maken hebben. Maar voor de Remonstranten maakt hij een uitzondering. Jan Berkvens gaat met hem in gesprek.

Hans, je moest eerst even nadenken voordat je instemde met dit interview. Waarom?
‘Dat komt omdat ik moeite heb het oordelende van religies. In de basis van bijna alle religies die ik ontmoet zit een oordeel verstopt: homo’s worden uitgesloten, of van iets wordt gezegd dat het niet bestaat, soms volgen ze te letterlijk de boeken. Ik had al eerder remonstranten ontmoet en door hen zag ik dat het ook anders kan. Dat er meer is dan het boek en dat er nagedacht wordt over wat men belangrijk vindt. Toen ik verder nadacht over mijn eigen ervaringen besefte ik dat ook ik niet weet of er meer is. Mijn vader had grote moeite met religie door de negatieve ervaringen met de katholieke kerk. Toch was ik vroeger misdienaar en ik heb altijd een hang gehouden naar alle pracht en praal van die kerk. Dat zie je terug in mijn werk. Maar of er meer is na dit leven… In het laatste gesprek met mijn vader kwamen we op de vraag wat de hemel en aarde zijn en of er een God is zei hij: ‘Ja jongen, dat weten we niet’. Dat antwoord intrigeert mij want dat weten we inderdaad niet, maar misschien is daar wel een hoger iets.’

Wat zou dat voor je betekenen als het er wel zou zijn?
‘De vraag hoe het allemaal heeft kunnen ontstaan vind ik fascinerend. Het natuurkundige verhaal snap ik wel, maar het heelal snap ik niet. Dat zou voor mij een reden zijn. Het klassieke verhaal dat we op een wolk zitten straks geloof ik niet, maar dat de ziel ergens heen gaat geloof ik wel. Dat wat een mens zichzelf maakt.’

Is dat wat we terugzien in jouw werk ‘De ziel’?
‘In dit werk gaat het over de persoon die in zijn lichaam zit. Het gaat om het uiterlijk; je gaat bij deze man naar binnen. In zijn hoofd. Het beeld wordt getrokken naar de mindset die een beetje achter zijn haren verscholen zit, niet te confronterend. Grappig, hoe er altijd weer religie in mijn werk verborgen zit. Ik kan het blijkbaar niet laten. Er zitten allerlei culturen in het werk, de kettingen zijn bijvoorbeeld Marokkaans. Alles draait naar binnen: in de ketting, de riem, de beweging.’

Wat betekent het voor jou als onze zielen niet verdwijnen?
‘Dat weet ik eigenlijk niet. Dat weet pas als ik er niet meer ben. Ik heb een bijna –
doodervaring gehad en die was zoals mensen beschrijven. Er was een witte tunnel en in die tunnel zat mijn moeder. Alleen mijn moeder. Misschien omdat het de enige persoon was die overleden was en waar ik zo een dichte verbinding mee heb. Zij was zelf ook licht. Ze zei ‘Het is goed jongen, ga maar terug. Je mag nog terug’. Het enige waar ik naar verlangde was terug te gaan naar mijn hond, mijn kleine vriendengroep en mijn huisje. Wat er hierna is, is voor mij definitief en echt een ander rijk. Het ontroert me nog steeds. Ik geloof dat zielen weer naar elkaar toe gaan.’

Ik zie je kijken naar een ander werk … Waarom kijk je naar ‘Gebroken’?
‘Ja, dit werk gaat over overgaan na dit leven. Het is heel kerkelijk: het gaat over de kruisiging van Jezus, buiten de stad. Maar mijn Jezus wordt een engel. Het werk heeft niet voor niets zijn naam: hij is gebroken en hij gaat wel weer terug straks. Hij hangt aan een gebroken tak wat staat voor de eindigheid van het leven. Hij is als mens gebroken en komt als engel terug. Misschien gaat het dan toch over de ziel…’

Ik ervaar in al je werken liefde. Zit er altijd een persoonlijke kant aan?
Dat denk ik wel. Bij ‘Vier het leven’ komen veel van mijn dierbaren samen. Het is gebaseerd op het laatste avondmaal, waarin ik speel met wat je wel en niet laat zien van jezelf, gesymboliseerd door de sluier. Maar nog persoonlijker is het werk waarin ik mijn vader en mijn stiefmoeder laat poseren. Mijn stiefmoeder had zwaar Parkinson. Het beeld gaat over het lijden en de liefde. Hij draagt haar vlak voor haar overlijden, als in een piëta. De schoenen die ze droeg waren onmogelijk om te lopen, iets wat ze door de ziekte niet meer kon. Hij draagt zijn broek op de knieën, als symbool voor zijn situatie. Hij kon niet weglopen voor de verantwoordelijkheid die de liefde hem gaf. In dat werk zit zoveel liefde. Dus ja, er zit altijd iets van mijzelf in mijn werken. Ik kan niet anders dan dit maken.’

Jan Berkvens
Remonstrants predikant in Hoorn en Oude Wetering en van jongerengemeente Arminius

Hans Withoos exposeert tot en met 11 september 2022 in Museum Flehite in Amersfoort. www.museumflehite.nl/tentoonstellingen/ander-licht-op-withoos/

Zijn werk wordt verkocht via Zerp Galerie, Van Oldenbarneveltstraat 120A, 3012 GV Rotterdam. https://www.zerp.nl/hans-withoos