Willem B. Drees, de laatste hoogleraar godsdienstwijsbegeerte aan de Faculteit der Godgeleerdheid in Leiden – de opleiding is inmiddels gestopt, de faculteit was al eerder opgegaan in de letterenfaculteit -, heeft een prachtig boek geschreven over zijn voorgangers vanaf het midden van de negentiende eeuw. Al deze theologen stonden aan de vrijzinnige kant van het theologische spectrum. Velen van hen waren remonstrants predikant geweest voor hun benoeming aan de academie: C.P. Tiele (1830-1902), K.H. Roessingh (1886-1925), L.J. van Holk (1893-1982), H.J. Heering (1912-2000) en H.J. Adriaanse (1940-2012). Hiernaast komen natuurlijk ook de andere hoogleraren voorbij en sommigen van de kerkelijke hoogleraren van de hervormde en remonstrantse predikantsopleidingen die bij deze faculteit aanwezig waren.
Drees laat zien hoe het vak van godsdienstwijsbegeerte ontstaan is als seculiere variant van de dogmatiek. Dit alles heeft te maken met de herinrichting van het theologische onderwijs in 1876, de duplex ordo, waarbij er een tweedeling van de theologie plaatsvindt: een deel dat door de staatsfaculteit beoefend wordt en in principe neutraal is en een kerkelijk deel, dat opleidt voor het predikantschap.
Opvallend is – en zo luidt ook de titel van het boek – dat er een ontwikkeling in het denken is van ‘moderne zekerheid’ naar ‘agnostische terughoudendheid’. (Modern moet daarbij geduid worden als het modernisme van de negentiende eeuw. We zouden nu zeggen, vrijzinnigheid volgend.). Mensen als J.H. Scholten en C.P. Tiele waren zeer stellig in hun opvattingen en (denk)systemen. Adriaanse was heel voorzichtig en zocht naar een geheim.
Dit is een prachtig boek om onder de boom cadeau te doen aan iemand met een grote belangstelling voor de ontwikkeling van het (vrijzinnige) denken in de afgelopen eeuwen. Het is toegankelijk geschreven, terwijl het nadrukkelijk de geest scherpt. Het is mooi uitgegeven. Alleen ontbreekt misschien voor de nieuwsgierige mens een foto van alle besproken personen.
Tjaard Barnard
Willem B. Drees, ‘Denken over geloven. Van moderne zekerheid tot agnostische terughoudendheid’. Prijs: € 29,99. 229 pp. ISBN 978 94 6456 198 2.
Sara, de dochter van Mirjam Hulzebos, overleed in oktober 2021 door middel van euthanasie wegens ondraaglijk en uitzichtloos geestelijk lijden… Lees verder
Met vertrouwen bergen verzetten Toen ik in juni 2018 aantrad als penningmeester (thesaurier) van de Remonstranten werd mij al snel duidelijk dat wij op te grote voet leefden. Er was.. Lees verder