Het boeket van Kairos

Ingrid de Bonth is Neerlandica en geeft poëziecursussen in haar remonstrantse gemeente in Den Haag. Pinksteren maakt voor haar de oneindige inspiratie van de geest en de ultieme levensbezieling voelbaar. Poëzie is daar vaak het instrument voor.

Bloemlezing

Ik klop bij mezelf op de deur

Gelukkig geef ik thuis

Vanochtend deed ik voor het eerst de ramen

Open naar de tuinen van vandaag

Ik werd verrast door velden van narcissen

Zelfingenomen bloemen van de tijd

Die voeden Chronos en zijn lineaire rijk

Maar ik verlang naar Kairos en zijn vonk

En daarom plant ik rozen in mijn strijdperk 

Kom binnen dan zet ik de koffie klaar

Ingrid de Bonth

Poëzie biedt ons de mogelijkheid om woorden te geven aan ervaringen waar eigenlijk geen woorden voor zijn. Het is juist deze paradox die me steeds weer uitnodigt om mijn toevlucht te nemen tot gedichten, van anderen of van mezelf. Want in die gedichten vind ik vaak de veilige haven waar ik zo hevig naar kan verlangen. Wanneer het onuitsprekelijke toch woorden krijgt, ontstaat een kans om door alle sluiers heen de heelheid ten diepste te ervaren. Heelheid waarop we het zicht al zo lang kwijt zijn. Poëzie kan deze ‘vonken van heelheid’ tot uitdrukking brengen. Zielsgelukkig zij degene die in zijn of haar leven een paar van deze vonken mag ervaren. Die zeldzame momenten waarop schoonheid en heelheid zich ineens openbaren, door alle lagen heen: een milliseconde en een eeuwigheid tegelijk waarin alles samenkomt en er geen vragen meer zijn. En het eeuwig verlangen om daarnaartoe te mogen blijven terugkeren, om te versmelten en één te zijn. Precies dat is wat Pinksteren voor mij voelbaar maakt. De oneindige inspiratie van de geest en de ultieme levensbezieling.

Chronos en Kairos

Met de jaren heb ik me vaak afgevraagd wat mij te doen staat om te kunnen komen tot de diepere lagen in mijzelf en – mutatis mutandis – ook die in de ander. De weg daarheen fascineert me, vol als zij meestal ligt met allerhande struikelblokken. Maar juist het slechten daarvan kan me helpen om toch steeds een stapje dichterbij te komen. Op mijn zoektocht naar manieren om vonken van heelheid een kans te geven, werd ik een aantal jaren geleden deelgenoot van een zeer boeiende uitwisseling met de filosofe Joke Hermsen, die in haar boek Kairos, Een nieuwe bevlogenheid behartenswaardige zaken vertelt over Kairos als god van het geschikte ogenblik. In de Griekse mythologie is Kairos de jongste en meest rebelse kleinzoon van Chronos, die op zijn beurt juist symbool staat voor de lineaire, horizontale en meetbare tijd van geboren worden tot sterven. Kairos doorbreekt als het ware het chronologische tijdsverloop van zijn grootvader door er ‘verticale’ intervallen in aan te brengen die ons in staat stellen te komen tot nieuwe inspiratie, bezieling en momenten van grote creativiteit. Hermsen zegt hierover: Op het moment dat de inspiratie wordt omgezet in een nieuw begin, doorkruist de wereld van het sacrale en goddelijke die van het profane en menselijke en komen zij voor de duur van een ‘bliksemflits’ samen. Het geschikte ogenblik van Kairos dat elk nieuw begin inluidt wordt daarmee een transcendente ervaring, die niet alleen de chronologische tijd onderbreekt, maar de mens ook voor de duur van ‘een eeuwig ogenblik’ in contact brengt met datgene wat hem als rationeel wezen overstijgt. En iets verderop in haar boek stelt Hermsen: Deze bres [tussen verleden en toekomst – IdB] is zowel de plaats waar toekomst en verleden op elkaar botsen als de plek waar toekomst en verleden voor de duur van een éeuwig ogenblik uit elkaar worden gehouden zodat er een blijvend nu, oftewel een nunc stans ontstaat.

Vonken van heelheid toelaten

Sinds deze ontmoeting heeft Kairos me eigenlijk nooit meer helemaal losgelaten. Hij is voor mij symbool gaan staan voor de eigen werkzaamheid die is geboden om vonken van heelheid toe te laten. Wij kunnen die momenten natuurlijk niet afdwingen, maar we kunnen wel proberen om de ruimte in onszelf te blijven vinden waar Kairos zich thuis voelt. Zodat er in die ruimte iets voelbaar kan worden van de goddelijke bezieling. Want juist op het moment dat we Kairos bij zijn lok kunnen grijpen, de lok waarmee hij in de kunst steevast wordt afgebeeld, gebeurt er iets wat ons wezenlijk kan bewegen.

Tijdens de paasdienst was ik dit jaar gastvrouw in mijn Haagse gemeente. Ik beschouw het steeds als een groot voorrecht om dan de nieuwe paaskaars te mogen ontsteken – troostrijke, hoopvolle en inspirerende handeling tegelijkertijd. Het is bij ons gebruikelijk om bij het ontsteken van het licht een korte tekst mee te geven. Ik koos ervoor mijn gedicht ‘Kaars van Kairos’ voor te dragen, waarin de kaars ernaar hunkert om tot ontbranding te komen. Ook in het gedicht dat de opmaat vormt voor dit artikel, maakt Kairos zijn opwachting. Niet langs het perk van de ijdele narcissen, maar via de fragiele rozen die voor mij symbool staan voor het grote levensmysterie. Misschien is Pinksteren wel het moment bij uitstek om de bloemen van de ziel te lezen. Tolle lege! (Neem op en lees!)

Ingrid de Bonth
Neerlandica en bestuurder

J.J. Hermsen: Kairos, Een nieuwe bevlogenheid, tiende druk, 2019.